Πολύς κόσμος θεωρεί ότι ο οπτικο-χωρικός συντονισμός του βρέφους, όπως π.χ. η οπτική ακολουθία του χεριού του, κατά τους πρώτους μήνες της ανάπτυξής του, αποτελεί μια κατεξοχήν γνωστική δεξιότητα, αγνοώντας τις κινητικές διαστάσεις που εμπεριέχονται. Ο επιστημονικός όρος «κινητική δεξιότητα» έχει συνδεθεί με οτιδήποτε έχει σχέση με την κίνηση, ενώ ο όρος «νοητικές δεξιότητες» συνδέεται με τη δραστηριότητα του νου. Όπως έχει αποδειχθεί, όμως, τέτοιου είδους προσεγγίσεις, που τραβάνε μια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο κινητικό και το νοητικό, κρατάνε καθηλωμένες μια σειρά από καινοτομίες στην εκπαιδευτική διαδικασία, στερώντας από ένα μεγάλο αριθμό παιδιών, πρακτικές, που μπορεί να κάνουν τη διαφορά στη μαθησιακή τους ζωή.
Η ανάπτυξη ενός νέου τομέα της επιστήμης, της κινητικής συμπεριφοράς, ο οποίος περιλαμβάνει υποτομείς όπως η κινητική ανάπτυξη, η κινητική μάθηση και ο κινητικός έλεγχος, έρχεται να
δημιουργήσει σαφής συνδέσεις και εξαρτήσεις μεταξύ των δύο αυτών επιστημονικών όρων. Η ανάπτυξη των βασικών κινητικών δεξιοτήτων, κατά τα πρώιμα στάδια της ζωής, επιδρούν στη νοητική ανάπτυξη του παιδιού. Απλές δεξιότητες, όπως η οπτική ιχνηλασία της παρουσίας μητέρας, από πλευράς του βρέφους, και η ακόλουθη, εξερεύνηση της παρουσίας της μέσω της κίνησης των χεριών, μπορεί να βοηθήσει στην μετέπειτα αναγνωστική ικανότητα του παιδιού αλλά και τη διάγνωση πολλών νοητικών ικανοτήτων στη μετέπειτα ζωή του (Haywood and Getchell, 2014).
Για να εξηγήσουμε το πώς συνδέεται το κινητικό με το γνωστικό, θα πρέπει να κατανοήσουμε τη λειτουργία των κινητικών και των γνωστικών κέντρων στον εγκέφαλο. Μέσα από τεχνικές όπως η εγκεφαλική απεικόνιση και η νευρο-ανατομική ανάλυση, η Diamond (2000) ανακάλυψε ότι υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις για μια σειρά από κινητικές-γνωστικές συνδέσεις στον ανθρώπινο εγκέφαλο, οι οποίες για πολλά χρόνια αποδιδόταν στη λειτουργία ξεχωριστών εγκεφαλικών περιοχών. Οι κινητικές δεξιότητες αποδιδόταν στη λειτουργία του κινητικού φλοιού και των βασικών γαγγλίων, ενώ οι γνωστικές δεξιότητες αποδιδόταν στη λειτουργία του πρόσθιου μετωπιαίου φλοιού. Η Diamond απέδειξε ότι τόσο τα κινητικά όσο και τα γνωστικά κέντρα του εγκεφάλου, δραστηριοποιούνται τόσο κατά την εκτέλεση κινητικών όσο και γνωστικών δραστηριοτήτων. Περαιτέρω έρευνες της ίδιας ερευνήτριας έδειξαν ότι άτομα με συγκεκριμένες βλάβες είτε στα κινητικά ή στα γνωστικά κέντρα έχουν αποτέλεσμα την ατελή εκτέλεση κινητικών και γνωστικών δραστηριοτήτων. Τα πορίσματα αυτά υποστηρίζονται και από έρευνες της Adolph (2005), των Adolph et al. (2008) και των Adolph & Berger (2006), σύμφωνα με τις οποίες υπάρχει σαφή διασύνδεση μεταξύ της ανάπτυξης των κινητικών και των γνωστικών λειτουργιών των βρεφών. Τα βρέφη μαθαίνουν να επεξεργάζονται έναν πολύπλοκο και αενάως κινούμενο κόσμο, την ίδια στιγμή που εξασκούνται σε αδρές και λεπτές κινητικές δεξιότητες, όντας σε ένα πλαίσιο συνεχούς προσαρμογής στις αλλαγές που βιώνουν. Τα σώματά τους βρίσκονται σε μια κατάσταση ραγδαίων αλλαγών ενώ, ταυτοχρόνως, προσλαμβάνουν έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών μέσω των αισθητικών οδών. Συνεπώς η φυσική τους ύπαρξη στον κόσμο και, συνεπώς, και ο τρόπος που κινούνται μέσα σε αυτόν, απαιτεί μια εν εξελίξει γνωστική διαδικασία επίλυσης προβλημάτων.
Η εκπαιδευτική πολιτική πολλών κρατών, εστιάζει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων όπως, η ανάγνωση, η μαθηματική επίλυση προβλημάτων, κοινωνικές δεξιότητες, η προσοχή κλπ, δεξιότητες που δεν φαίνεται να εμπεριέχουν κινητικές παραμέτρους. Όμως, μια ομάδα ερευνητών (Grissmer et al., 2010) αναδεικνύουν τη σημασία της κινητικής ανάπτυξης στην επιτυχημένη βελτίωση των προαναφερθέντων δεξιοτήτων. Ανέλυσαν έξι ομάδες δεδομένων, που έχει συλλεχθεί μέσα από μακροχρόνιες έρευνες, και βρήκαν ότι οι λεπτές κινητικές δεξιότητες αποτέλεσαν ένα σημαντικό παράγοντα πρόβλεψης της μετέπειτα επιτυχίας των παιδιών στις συγκεκριμένες γνωστικές δεξιότητες. Συμπεραίνουν ότι η προσοχή, οι λεπτές κινητικές δεξιότητες και η ανάπτυξη γενικών γνώσεων για τον κόσμο, αποτελούν ισχυροί προγνωστικοί δείκτες για την μετέπειτα επιτυχία των παιδιών σε μαθηματικές και αναγνωστικές δεξιότητες.
Σύμφωνα με τα πορίσματα των Grissimer, et al. (2010), υπάρχει σαφής διασύνδεση στην νευρική εγκεφαλική λειτουργία, μεταξύ περιοχών που ελέγχουν τις λεπτές κινητικές δεξιότητες και των περιοχών που ελέγχουν τις γνωστικές δεξιότητες. Επιπλέον, αυτές ο περιοχές αναπτύσσονται ταυτοχρόνως, με αξιοθαύμαστη ταχύτητα κατά πρώιμα στάδια της εγκεφαλικής ανάπτυξης. Τέλος, οι κινητικές δεξιότητες είναι αποδεδειγμένα ένας σημαντικός δείκτης πρόγνωσης της μαθηματικής και αναγνωστικής ικανότητας των παιδιών.
Καταλήγοντας, τα νέα αυτά δεδομένα, των νευροεπιστημών και ειδικότερα του επιστητού της κινητικής συμπεριφοράς, μας δίνουν τη δυνατότητα να δούμε την εκπαίδευση των παιδιών μας ως μια ολοκληρωμένη, ενιαία διαδικασία, και όχι ως μια μονόπλευρη διαδικασία ανάπτυξης του νου. Καθήκον της εκάστοτε πολιτείας αλλά και της επιστημονικής κοινότητας που εμπλέκεται στη χάραξη και αποτύπωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι η υιοθεσία και η ανάλυση καινοτόμων πρακτικών που εμπλέκουν και διασυνδέουν τη κίνηση με τις γνωστικές λειτουργίες του νου, καθώς και η ανάδειξη της αξιολόγησης του κινητικού ελέγχου κατά τα πρώτα στάδια της ανάπτυξης των παιδιών, της νηπιακής και της πρώτης σχολικής ηλικίας. Οι εκπαιδευτικοί φυσικής αγωγής είναι απαραίτητο να επιμορφωθούν σε έννοιες όπως κινητικός έλεγχος, κινητική ανάπτυξη και κινητική μάθηση και να εξοπλισθούν με διαδικασίες αξιολόγησης της ανάπτυξης των εννοιών αυτών για να κατανοήσουν το σημαντικό ρόλο που επιτελούν στην μετέπειτα ανάπτυξη των μαθητών τους.
Βιβλιογραφία
Adolph Κ.Ε., (2005). Physical and Motor Development, στο Developmental Science, An Advanced Textbook, Lawrence Erlbaum Associates, London.
Adolph, K.Ε., & Berger, S. (2007). Motor development, στο Handbook of child psychology. Wiley Online Library.
Adolph K. E., Robinson S. R., Young J. W., Gill-Alvarez F. (2008). What is the shape of developmental change?, Psychological Review, 115, 527–543.
Diamond, Α. 2010, Close Interrelation of Motor Development and Cognitive Development and of the Cerebellum and Prefrontal Cortex, Child Development, 71(1), 44-56.
Grissmer, D., Grimm, K., Aiyer S., Murrah, W., Steele, J. Fine (2010). Motor Skills and Early Comprehension of the World: Two New School Readiness Indicators, Developmental Psychology, 46 (5), 1008-1017.
Haywood, Κ. Μ. and Getchell, Ν. (2014). Life Span Motor Development, Human Kinetics, Champaign, USA.
Νικόλαος Δόβρος, εκπ/κός Φ. Αγωγής, M.Ed., Δρ. Παν. Κρήτης
Η ανάπτυξη ενός νέου τομέα της επιστήμης, της κινητικής συμπεριφοράς, ο οποίος περιλαμβάνει υποτομείς όπως η κινητική ανάπτυξη, η κινητική μάθηση και ο κινητικός έλεγχος, έρχεται να
δημιουργήσει σαφής συνδέσεις και εξαρτήσεις μεταξύ των δύο αυτών επιστημονικών όρων. Η ανάπτυξη των βασικών κινητικών δεξιοτήτων, κατά τα πρώιμα στάδια της ζωής, επιδρούν στη νοητική ανάπτυξη του παιδιού. Απλές δεξιότητες, όπως η οπτική ιχνηλασία της παρουσίας μητέρας, από πλευράς του βρέφους, και η ακόλουθη, εξερεύνηση της παρουσίας της μέσω της κίνησης των χεριών, μπορεί να βοηθήσει στην μετέπειτα αναγνωστική ικανότητα του παιδιού αλλά και τη διάγνωση πολλών νοητικών ικανοτήτων στη μετέπειτα ζωή του (Haywood and Getchell, 2014).
Για να εξηγήσουμε το πώς συνδέεται το κινητικό με το γνωστικό, θα πρέπει να κατανοήσουμε τη λειτουργία των κινητικών και των γνωστικών κέντρων στον εγκέφαλο. Μέσα από τεχνικές όπως η εγκεφαλική απεικόνιση και η νευρο-ανατομική ανάλυση, η Diamond (2000) ανακάλυψε ότι υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις για μια σειρά από κινητικές-γνωστικές συνδέσεις στον ανθρώπινο εγκέφαλο, οι οποίες για πολλά χρόνια αποδιδόταν στη λειτουργία ξεχωριστών εγκεφαλικών περιοχών. Οι κινητικές δεξιότητες αποδιδόταν στη λειτουργία του κινητικού φλοιού και των βασικών γαγγλίων, ενώ οι γνωστικές δεξιότητες αποδιδόταν στη λειτουργία του πρόσθιου μετωπιαίου φλοιού. Η Diamond απέδειξε ότι τόσο τα κινητικά όσο και τα γνωστικά κέντρα του εγκεφάλου, δραστηριοποιούνται τόσο κατά την εκτέλεση κινητικών όσο και γνωστικών δραστηριοτήτων. Περαιτέρω έρευνες της ίδιας ερευνήτριας έδειξαν ότι άτομα με συγκεκριμένες βλάβες είτε στα κινητικά ή στα γνωστικά κέντρα έχουν αποτέλεσμα την ατελή εκτέλεση κινητικών και γνωστικών δραστηριοτήτων. Τα πορίσματα αυτά υποστηρίζονται και από έρευνες της Adolph (2005), των Adolph et al. (2008) και των Adolph & Berger (2006), σύμφωνα με τις οποίες υπάρχει σαφή διασύνδεση μεταξύ της ανάπτυξης των κινητικών και των γνωστικών λειτουργιών των βρεφών. Τα βρέφη μαθαίνουν να επεξεργάζονται έναν πολύπλοκο και αενάως κινούμενο κόσμο, την ίδια στιγμή που εξασκούνται σε αδρές και λεπτές κινητικές δεξιότητες, όντας σε ένα πλαίσιο συνεχούς προσαρμογής στις αλλαγές που βιώνουν. Τα σώματά τους βρίσκονται σε μια κατάσταση ραγδαίων αλλαγών ενώ, ταυτοχρόνως, προσλαμβάνουν έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών μέσω των αισθητικών οδών. Συνεπώς η φυσική τους ύπαρξη στον κόσμο και, συνεπώς, και ο τρόπος που κινούνται μέσα σε αυτόν, απαιτεί μια εν εξελίξει γνωστική διαδικασία επίλυσης προβλημάτων.
Η εκπαιδευτική πολιτική πολλών κρατών, εστιάζει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων όπως, η ανάγνωση, η μαθηματική επίλυση προβλημάτων, κοινωνικές δεξιότητες, η προσοχή κλπ, δεξιότητες που δεν φαίνεται να εμπεριέχουν κινητικές παραμέτρους. Όμως, μια ομάδα ερευνητών (Grissmer et al., 2010) αναδεικνύουν τη σημασία της κινητικής ανάπτυξης στην επιτυχημένη βελτίωση των προαναφερθέντων δεξιοτήτων. Ανέλυσαν έξι ομάδες δεδομένων, που έχει συλλεχθεί μέσα από μακροχρόνιες έρευνες, και βρήκαν ότι οι λεπτές κινητικές δεξιότητες αποτέλεσαν ένα σημαντικό παράγοντα πρόβλεψης της μετέπειτα επιτυχίας των παιδιών στις συγκεκριμένες γνωστικές δεξιότητες. Συμπεραίνουν ότι η προσοχή, οι λεπτές κινητικές δεξιότητες και η ανάπτυξη γενικών γνώσεων για τον κόσμο, αποτελούν ισχυροί προγνωστικοί δείκτες για την μετέπειτα επιτυχία των παιδιών σε μαθηματικές και αναγνωστικές δεξιότητες.
Σύμφωνα με τα πορίσματα των Grissimer, et al. (2010), υπάρχει σαφής διασύνδεση στην νευρική εγκεφαλική λειτουργία, μεταξύ περιοχών που ελέγχουν τις λεπτές κινητικές δεξιότητες και των περιοχών που ελέγχουν τις γνωστικές δεξιότητες. Επιπλέον, αυτές ο περιοχές αναπτύσσονται ταυτοχρόνως, με αξιοθαύμαστη ταχύτητα κατά πρώιμα στάδια της εγκεφαλικής ανάπτυξης. Τέλος, οι κινητικές δεξιότητες είναι αποδεδειγμένα ένας σημαντικός δείκτης πρόγνωσης της μαθηματικής και αναγνωστικής ικανότητας των παιδιών.
Καταλήγοντας, τα νέα αυτά δεδομένα, των νευροεπιστημών και ειδικότερα του επιστητού της κινητικής συμπεριφοράς, μας δίνουν τη δυνατότητα να δούμε την εκπαίδευση των παιδιών μας ως μια ολοκληρωμένη, ενιαία διαδικασία, και όχι ως μια μονόπλευρη διαδικασία ανάπτυξης του νου. Καθήκον της εκάστοτε πολιτείας αλλά και της επιστημονικής κοινότητας που εμπλέκεται στη χάραξη και αποτύπωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι η υιοθεσία και η ανάλυση καινοτόμων πρακτικών που εμπλέκουν και διασυνδέουν τη κίνηση με τις γνωστικές λειτουργίες του νου, καθώς και η ανάδειξη της αξιολόγησης του κινητικού ελέγχου κατά τα πρώτα στάδια της ανάπτυξης των παιδιών, της νηπιακής και της πρώτης σχολικής ηλικίας. Οι εκπαιδευτικοί φυσικής αγωγής είναι απαραίτητο να επιμορφωθούν σε έννοιες όπως κινητικός έλεγχος, κινητική ανάπτυξη και κινητική μάθηση και να εξοπλισθούν με διαδικασίες αξιολόγησης της ανάπτυξης των εννοιών αυτών για να κατανοήσουν το σημαντικό ρόλο που επιτελούν στην μετέπειτα ανάπτυξη των μαθητών τους.
Βιβλιογραφία
Adolph Κ.Ε., (2005). Physical and Motor Development, στο Developmental Science, An Advanced Textbook, Lawrence Erlbaum Associates, London.
Adolph, K.Ε., & Berger, S. (2007). Motor development, στο Handbook of child psychology. Wiley Online Library.
Adolph K. E., Robinson S. R., Young J. W., Gill-Alvarez F. (2008). What is the shape of developmental change?, Psychological Review, 115, 527–543.
Diamond, Α. 2010, Close Interrelation of Motor Development and Cognitive Development and of the Cerebellum and Prefrontal Cortex, Child Development, 71(1), 44-56.
Grissmer, D., Grimm, K., Aiyer S., Murrah, W., Steele, J. Fine (2010). Motor Skills and Early Comprehension of the World: Two New School Readiness Indicators, Developmental Psychology, 46 (5), 1008-1017.
Haywood, Κ. Μ. and Getchell, Ν. (2014). Life Span Motor Development, Human Kinetics, Champaign, USA.
Νικόλαος Δόβρος, εκπ/κός Φ. Αγωγής, M.Ed., Δρ. Παν. Κρήτης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου